بی مهرگان چگونه جانورانی هستند؟

 

گروهی از جانداران که فاقد اسکلت استخوانی بوده و به عبارتی ستون مهره ندارند، به نام بی مهرگان می باشند. این جانداران به دسته های کیسه تنان، خارتنان، نرم تنان، اسفنج ها، کرم ها و بندپایان تقسیم می شوند. کتاب های علوم پایه سوم، چهارم و نهم درباره ی این گروه از جانداران مطالبی دارد. وجود بی مهرگان به ۶۰۰ میلیون سال پیش برگشته و ۹۰ درصد جانداران کره ی زمین را تشکیل می دهند.

 

اولین خاصه مشترک در همه ی این جانداران داشتن بدنی نرم است و این به دلیل عدم وجود اسکلت استخوانی است. در اکثر این جانداران بافتی برای حفاظت از آن ها در خارج بدن به عنوان اسکلت خارجی وجود دارد. سومین ویژگی آن ها داشتن بدنی خونسرد می باشد که تحت کنترل دمای محیط می باشد. داشتن یک کانال گوارش غذا همراه با یک یا دو روزنه، از دیگر خواص آن ها می باشد. بی مهرگان برای تغذیه خود از موجودات دیگر استفاده می کنند و این بدان معناست که موجوداتی هتروتروف هستند. در این خاصه، اسفنج ها استثنا می باشند. از خواص دیگر بدن جانداران بی مهره ، داشتن تقارن است. در این خاصه نیز حلزون ها استثنا بوده و دارای بدنی نامتقارن (به دلیل وجود لوله تنفسی در یک سمت بدن) هستند. خرچنگ نر کمانچه ای نیز از استثنائات دیگر در این ویژگی می باشد

یکی از خواص مهم بدن بی مهرگان داشتن حفره ای پر از مایع می باشد که اندام های شکمی و در کل سیستم گوارشی در آن قرار دارد. این حفره ی پر از مایع، سلوم نام دارد. البته وجود یا عدم وجود این حفره، بی مهرگان را به سلوم داران، بی مهرگان دارای سلوم کاذب و جانداران بی مهره بدون سلوم تقسیم می کنند. در سلوم داران حفره سلوم وجود داشته و نشأت گرفته از مزودرم می باشد. اما در بی مهرگان دارای سلوم کاذب مانند کرم های حلقوی، سلوم وجود دارد ولی در بردارنده بعضی از اندام های شکمی و نه همه ی آن هاست. کرم های تخت نیز جزء بی مهرگان بدون سلوم می باشند که دلیل اندازه و جثه ی کوچکشان، به خاطر نداشتن سلوم است.

برخی از جانداران بی مهره با روش جنسی تولید و تکثیر و برخی دیگر با روش غیرجنسی و یا با هر دو روش می توانند تکثیر یابند. در روش جنسی تخمک و اسپرم با تقسیم میوز تشکیل و سپس با هم ترکیب شده و سلول تخم را به وجود می آورند. جانداران بی مهره دارای نورون های عصبی هستند که برای اولین بار در زالوی طبی کشف شد. وظیفه این نورون ها پاسخ به تغییرات محیطی مانند تغییر دما و تغییرات PH می باشد. نورون های عصبی را در جانداران بی مهره ای چون حلزون اپسیلیا (تولید حافظه می کند)، بندپایان، کرم های حلقوی و نماتودها می توان یافت.

از مهمترین سیستم های تنفسی در بی مهرگان (بیشتر بندپایان) که باید گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن را بین بافت های این جانداران و محیط جا به جا کند، سیستم باز تنفسی است. این سیستم از نای، نایژه و سوراخ تنفسی تشکیل شده است. نایژه ها (مجاری باریک) با ورود به سلول ها، وظیفه ی مبادله ی آب و گازها را بر عهده دارند. غلافی که به اسکلت خارجی راه دارد، اطراف نای را فرا گرفته است و نای ممکن است در برخی از جانداران بی مهره ساختاری مارپیچی داشته باشد. در قسمت سر، سینه و شکم جانداران بی مهره، ممکن است راه ارتباطی بین نای ها و ساک های هوایی وجود داشته باشد. نای ها به وقت پوست اندازی در بی مهره ها ریخته و حذف می شوند.

بی مهرگان کنکوری

انواع بی مهرگان بطور خلاصه عبارتند از 

بی مهرگان دارای ۶ دسته هستند که عبارتند از 

کیسه تنان

کیسه تنان با داشتن ساختار کیسه ای خود و بدنی نرم، در دریاها زندگی می کنند. برخی از آن ها در آب های شیرین نیز یافت می شوند. راه خروجی دستگاه گوارش آن ها، می تواند مواد زائد را به بیرون دفع کند و هم به عنوان دهان آن ها محسوب می شود. این جانداران دارای بازو هایی هستند که آنها را به اطراف می فرستند. برخی از انواع این جانداران حرکت می کنند و برخی دیگر نمی توانند حرکت کنند. عروس دریایی، شقایق دریایی و هیدرا نمونه هایی از این جانداران می باشند.

 نرم تنان

اکثر نرم تنان در آب زندگی می کنند اما گروه اندکی نیز در خشکی می باشند. این جانداران دارای بدنی نرم بوده و تعداد زیادی از آن ها صدف سخت دارند. کندی حرکت نرم تنان به دلیل داشتن صدف های بزرگتر و سنگین تر می باشد. اندازه های مختلفی از آن ها از کمتر از یک میلی متر گرفته تا صدف ۲۰ متری از آن ها دیده می شود. ۵۰ هزار گونه از این موجودات وجود دارد. صدف دو کفه ای، ماهی مرکب، حلزون و هشت پا نمونه هایی از این جانداران بی مهره می باشند. حلزون ها که دارای صدف هستند و دارای چشم و شاخک می باشند. در صدف های دو کفه ای، در قسمت بالا، لولای صدف ها بوده و برای تغذیه دارای اندامک تاژک دار و برای تنفس دارای آبشش می باشند.

 خارتنان

خصوصیت منحصر به فرد و تعجب برانگیز خارتنان، نداشتن هیچ کدام از دستگاه های تنفس، گردش خون و دفع مواد زاید می باشد. اما تنها دستگاهی که همه ی نیازهای این موجود را در کنترل خود دارد، دستگاه گردش آب سلومی می باشد. خارتنان دارای اسکلت داخلی از جنس آهک می باشند و این موجودات تقارن شعاعی دوجانبه دارند. محل زندگی آن ها در دریای گرم بوده و جزء موجودات کمیاب می باشند. ستاره ی دریایی، لاله دریایی، خیار دریایی، توتیا و ستاره شکننده نمونه هایی از این نوع از بی مهرگان می باشد.

اسفنج ها

اسفنج ها هیچ گونه اندام، دستگاه و وسیله حرکتی نداشته و ساختار بدنی ساده ای متشکل از سوراخ هایی دارند که باعث ورود آب به بدن می شوند. همچنین ورود مواد غذایی و اکسیژن و خروج مواد زائد، از طریق سلول های موجود در بدن این جانداران انجام می شود. در این موجودات ساده سیستم گوارشی ناقصی وجود داشته و تقارن در آن ها دیده نمی شود. بیشتر از ۲۰ هزار نوع اسفنج شناسایی شده است.

 کرم ها 

کرم ها در بیشتر نقاط مانند خاک، آب های شیرین و شور و بدن جانداران زندگی می کنند. این گروه از بی مهرگان پیچیده ترین و بزرگترین گروه از آن ها می باشند. داشتن مغز ابتدایی و بدن قطعه قطعه، از خواص آن ها می باشند. سه دسته از کرم ها به نام کرم های لوله ای، حلقوی و پهن وجود دارند. کرم های لوله ای دستگاه گوارش کاملی دارند.

بندپایان

داشتن اسکلت خارجی و سخت و برخورداری از بدن بند بند از ویژگی های بندپایان می باشد. حتی اندام های حرکتی آن ها نیز به شکل بند بند می باشد و این جانداران دارای مغز هستند. عنکبوت ها، هزارپاها و خرچنگ ها نمونه هایی از این نوع از بی مهرگان می باشند. بزرگترین گروه این جانداران حشرات می باشند که دارای ۶ پا و دو شاخک می باشند و بدن آن ها از قسمت های سر، تنه و شکم تشکیل شده است. خرچنگ ها که بسیاری از انواع آنها، استفاده خوراکی دارند، دارای پوششی سخت می باشند. هزارپاها نیز از گیاهان تغذیه می کنند ولی برخی از آن ها که گوشت می خورند، سمی می باشند بدون آن که سمیت آنها برای انسان مضر باشد.

هفتصد گزینه هفتصد امتیاز